Werken aan kwaliteit voor specifieke wateren

Waardevolle wateren zijn wateren met een zeer hoge natuurwaarde zoals vennen, brongebieden en kleine beken. Vaak zijn ze onderdeel van een natuurgebied. Waardevolle wateren moeten beschermd worden tegen achteruitgang van de ecologische kwaliteit. Bij beheer en onderhoud van de waardevolle wateren weegt het ecologisch belang het zwaarst. Waar nodig neemt het waterschap maatregelen om achteruitgang te voorkomen of om de kwaliteit te verbeteren.

In het Gelderse deel van het waterschapsgebied is aan diverse wateren met hoge ecologische waarden of potentieel, een bijzondere functie toegekend:

• De functie 'hoogst ecologisch niveau' (HEN), aan beken met een grotendeels natuurlijk karakter: de Beekhuizerbeek, een groot deel van de Havikerwaard en de beken rondom Winterswijk.
• De functie 'specifiek ecologische doelstelling' (SED), aan de Dortherbeek, Baakse Beek, Lindese laak, Vierakkerse laak, de terrasrandbeken bij Lichtenvoorde, de Grote Beek, Rode Beek-Hummelose Beek, een deel van de Havikerwaard, de sprengen in Arnhem-Noord, de bovenloop van de Slijpbeek en de Oude Rijn.

Daarnaast is ook aan een groot aantal stilstaande (stagnante) wateren de functie HEN of SED toegekend.

Binnen het Overijsselse deel is aan drie watergangen een bijzondere functie toegekend:

• De functie 'essentiële watergang' aan de Buurserbeek en Schipbeek in Overijssel;
• De functie ‘waardevol klein water’ aan de Koffiegoot.

Toestand van deze wateren

Deze kleinere beken en bronnen zijn ook op hun huidige ecologische waarde beoordeeld (naast de 36 waterlichamen). In de periode 2010 tot en met 2012 zijn 23 van deze kleinere wateren onderzocht op macrofauna (de in het water levende diertjes zoals insecten, bloedzuigers en slakken). De kwaliteit van macrofauna was in 17 van de 23 onderzochte wateren lager dan 0.6 op een schaal van 0 tot 1. In geen van de onderzochte beken en bronnen was de afgelopen tien jaar een significante verandering van de ecologische kwaliteit merkbaar. Enkele bronnen op de Veluwezoom en Montferland, en enkele beken rondom Winterswijk haalden een hogere score. Deze herbergen zeldzame soorten macrofauna en vis. Onze kleinere wateren leveren dus een belangrijke bijdrage aan de biodiversiteit.

Ecologische doelen en functies

Een aantal wateren met HEN- of SED-functie is tevens onderdeel van een KRW-waterlichaam. Voor deze wateren zijn ecologische doelen op grond van de KRW-systematiek vastgesteld. Voor de HEN- en SED-wateren die géén KRW-waterlichaam zijn - en ook voor alle overige wateren die niet zijn aangewezen als KRW-waterlichaam - zijn nog geen ecologische doelen bepaald. Het waterschap gaat voor deze wateren, samen met de provincies, doelen opstellen (zie ook hiervoor bij 'Doelen overige wateren'). Als hulpmiddel hiervoor zijn de zgn. waterwijzers beschikbaar.

Een inventarisatie van de huidige toestand en beoordeling van mogelijke maatregelen heeft geleid tot een voorstel voor functiewijzigingen, van ons waterschap aan de provincie. Het gaat om vier wijzigingen voor beken met een SED-functie (Baakse Beek bovenloop, Nieuwe Beek, Oerstrang, Vierakkerse Laak en Havikerwaard-Oost) en om drie wijzigingen voor beken met de EVZ-functie (Dortherbeek en een deel van de Bielheimerbeek). Deze wijzigingen worden betrokken in het overleg over de kwaliteitsdoelen voor 'overige wateren' en zullen in de planperiode worden doorgevoerd.

Maatregelen voor deze wateren

Maatregelen ter verbetering van de HEN- en SED wateren die ook zijn aangewezen als KRW-waterlichaam, zijn opgenomen in het KRW-programma. Voornamelijk bij de terrasrandbeken bij Lichtenvoorde en de plateaubeken bij Winterswijk zijn nog aanvullende maatregelen nodig om het gewenste ecologische niveau van deze HEN- en SED wateren te bereiken.

Als onderdeel van de integrale opgave voor het stedelijk waterbeheer moet het water in de stad een goede waterkwaliteit hebben en houden, om gezondheidsproblemen en overlast zoals stank te voorkomen. Daarnaast is een goede kwaliteit een voorwaarde voor een goede leefomgeving, zeker in hete en droge periodes.

Het waterschap controleert de waterkwaliteit van de, door de provincie, aangewezen zwemwateren. Alle zwemwateren voldoen aan de vereiste Europese kwaliteitsklasse ‘aanvaardbaar.’ De bacteriologische kwaliteit in het merendeel van de zwemwateren is uitstekend. Wel zijn problemen met blauwalgen (groep algen die bij overmatige bloei giftig kunnen zijn) licht toegenomen. Zwemmersjeuk (aandoening die wordt veroorzaakt door een parasiet die zich vermenigvuldigd in zoetwaterslakken), die veroorzaakt wordt door een parasiet, komt maar zelden voor. We streven naar meer zwemwateren met de kwaliteitsklasse ‘uitstekend’ en ‘goed’.

In het waterschapsgebied liggen verschillende diepe plassen. Deze plassen zijn voornamelijk ontstaan door zandwinning en kunnen ecologisch waardevol zijn. Soms is er ecologische of landschappelijke winst te behalen als deze plassen ondieper worden gemaakt met grond of baggerspecie.