Waterbeheer in te natte omstandigheden

De waterschappen hebben in het verleden hun gebieden aan de normen getoetst en op basis daarvan de benodigde maatregelen bepaald. Bepaalde locaties bleken nog niet aan de normen te voldoen. De meeste knelpunten hebben we in de afgelopen beheerplanperiode opgelost. In sommige gevallen vergt het oplossen van knelpunten meer tijd. Voor zover de benodigde maatregelen nog niet zijn uitgevoerd gebeurt dit in de planperiode.

In het vorige Waterbeheerplan 2010-2015 is het resultaat van de eerste toetsing van het watersysteem aan de risiconormen voor wateroverlast aangegeven. Slechts 1% van het gebied voldeed niet aan de normen. De betreffende locaties zijn verder onderzocht en besproken in de gebiedsprocessen voor de GGOR (gewenst grond- en oppervlaktewaterregiem)-studies. Voor het gebied bij de Spitdijkswatergang in de gemeente Deventer is (aan de provincie Overijssel) aangegeven dat het waterschap hier niet aan de norm van eenmaal per tien jaar kan voldoen.

Er zijn verschillen tussen de normenkaarten van de waterschappen, zowel landelijk als binnen Rijn-Oost. Dit komt door uiteenlopende werkwijzen bij het uitwerken van de werknormen. Ook is gebruik gemaakt van de mogelijkheid om gemotiveerd af te wijken van de landelijke normen. De waterschappen harmoniseren de aanpak in de planperiode.

Het watersysteem is voortdurend aan verandering onderhevig. Oorzaken zijn bijvoorbeeld de aanpassing van waterlopen, klimaatverandering en veranderend grondgebruik. Dit kan gevolgen hebben voor het beschermingsniveau. We kijken daarom regelmatig of het watersysteem nog op orde is door het te toetsen aan de risiconormen. Dit kan aanleiding zijn voor aanpassingen in het watersysteem. Wanneer we dergelijke maatregelen uitvoeren, ontwerpen we deze zo dat ze ook nog voldoen als de neerslag toeneemt als gevolg van klimaatontwikkeling.

Sinds 2013 wordt gewerkt aan de tweede toetsing van het beheergebied, die inzicht geeft in de inundatierisico’s. Voorzien was het toetsingsonderzoek medio 2015 afgerond zou zijn. Dit heeft enkele maanden langer geduurd. De uitkomsten zullen daarom in 2016 als een partiële planherziening ter visie worden gelegd. Hiermee geven we ook de mogelijkheid aan belanghebbenden om hun zienswijze hierover in te dienen.

Naar aanleiding van de grootschalige regionale wateroverlast in 2010, is bij dit toetsingsonderzoek expliciet gekeken naar de risico’s op wateroverlast vanwege het beheer (maaien) en onderhoud (baggeren). De resultaten van de modelberekeningen zijn inmiddels bekend. Daaruit blijkt dat de kans op overstroming in het allergrootste deel van het gebied gemiddeld kleiner is dan 1/100e per jaar. De feitelijke bescherming is dus veelal groter dan op grond van de minimale beschermingsnormen nodig is. Oftewel: doordat ons watersysteem ruim is gedimensioneerd, is er voldoende ruimte om binnen de risiconormen te blijven. Een toename van het aantal piekbuien kan waarschijnlijk ook binnen de normen worden opgevangen.

Naast dit algemene beeld zijn er, op grond van praktijkervaringen, wel kritische locaties. Dit zijn laaggelegen en vlakke gebieden, waar het water niet snel kan worden afgevoerd. Ook kan het gaan om locaties, gelegen onderaan sterk hellende gebieden, waar het water zich in perioden van hevige regen snel verzamelt. Voorbeelden hiervan zijn Lichtenvoorde, onderaan het hellende tertiaire plateau, het Ruurlose Broek, Wolfersveen en Het Broek in Arnhem. Ongeacht het beheer of de inrichting van het watersysteem, zullen dergelijke locaties altijd kritisch blijven voor wateroverlast. We willen deze gebieden, in samenwerking met onze partners, dusdanig inrichten en beheren, dat het risico op wateroverlast als acceptabel wordt beschouwd. Daar waar knelpunten zijn gesignaleerd, zullen we gebiedsprocessen opstarten om deze nader te bezien en waar nodig maatregelen te treffen.

Om neerslagpieken op te vangen blijven we voor het hele watersysteem uitgaan van de trits 'vasthouden - bergen - afvoeren'. We doen dat echter niet altijd en in alle gebieden in deze volgorde. Het vasthouden en bergen van water is maatwerk voor gebieden met een complexe verweving van natuur- en landbouwgebruik. Voor waterbergingsgebieden is medegebruik ook van belang. We zoeken daarom synergie (versterkend effect van samenwerking) met andere waterdoelen, zoals GGOR (gewenst grond- en oppervlaktewaterregiem) en KRW en willen vooral samen met het gebied zoeken naar slimme oplossingen.

Waar locaties niet voldoen aan de risiconormen, is sprake van een knelpunt. Hiervoor wordt beoordeeld of maatregelen haalbaar en betaalbaar zijn. De maatregelen die we nemen worden dus niet alleen bepaald door de gevolgen van wateroverlast, maar ook door de hoogte van de investeringen die nodig zijn voor bescherming tegen wateroverlast.

We zetten onder andere de instrumenten ‘watertoets’ en ‘retentiecompensatie’ in om de beschikbare ruimte voor water ook in bestemmingsplannen van gemeenten te garanderen. De inzet van deze instrumenten is uitgewerkt bij het thema “Waterveiligheid”.